Park kulturowy jako forma ochrony dziedzictwa kulturowego. Doświadczenia gmin Dolnego Śląska

  • Agnieszka Pawłowska Instytut Bezpieczeństwa i Spraw Międzynarodowych, Dolnośląska Szkoła Wyższa
Słowa kluczowe: dziedzictwo kulturowe, zabytek, krajobraz, ochrona krajobrazu, krajobraz kulturowy, park kulturowy, samorząd terytorialny, gmina

Abstrakt

Park kulturowy jest jedną z form ochrony zabytków. Przedmiotem ochrony jest w tym wypadku krajobraz kulturowy, czyli przestrzeń zawierająca elementy przyrodnicze i wytwory cywilizacji, historycznie ukształtowana w wyniku czynników naturalnych i działania człowieka. Wyłączną kompetencję do tworzenia parków kulturowych mają gminy. Jednak mimo dużej swobody w tym zakresie ta forma ochrony krajobrazu nie stała się powszechna, czego wyrazem jest niewielka liczba parków kulturowych w Polsce. Na Dolnym Śląsku są jedynie cztery takie obszary. Analiza procesu tworzenia parków i ich funkcjonowania pokazuje, że zarządzanie krajobrazem w postaci parku kulturowego nie spełnia oczekiwań. Sytuację zmienić może wejście w życie ustawy krajobrazowej, która służyć ma m.in. uporządkowaniu chaosu przestrzennego i nadmiaru reklamy w przestrzeni publicznej.

Statystyki

Dane o pobraniach nie są jeszcze dostępne.

Biogram autora

Agnieszka Pawłowska, Instytut Bezpieczeństwa i Spraw Międzynarodowych, Dolnośląska Szkoła Wyższa

Absolwentka UWr na kierunku polonistyka i politologia, doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce (2008). Naukowo związana z Dolnośląską Szkołą Wyższą, gdzie pracuje jako adiunkt w Zakładzie Administracji i Polityki Społecznej w Instytucie Bezpieczeństwa i Spraw Międzynarodowych. Zainteresowania badawcze dotyczą: polityki społecznej jst, bezpieczeństwa społecznego, kapitału społecznego w Polsce, systemu pomocy społecznej w Polsce.

Bibliografia

Konstytucja RP z dnia 12 kwietnia 1997 r., (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn zm.).

Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 716).

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, (Dz.U. z 2016 r. poz. 446).

Ustawa z dnia 23 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, (Dz.U. z 2016 r. poz. 778)

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1654 z późn. zm.)

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu, (Dz.U. poz. 774, z późn. zm.)

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, (Dz.U. z 2014 r. poz. 1446, z późn. zm.)

Europejska Karta Samorządu Lokalnego, (Dz. U. z 1994, Nr 124, poz. 607)

Europejska Konwencja Krajobrazowa sporządzona we Florencji 20 października 2000 r., (Dz. U. z 2004 r. Nr 14, poz. 98)

Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji. (Dz.U. z 1976 r. Nr 190, poz. 32.)

Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 20 września 2011 r. w sprawie uznania za pomnik historii „Pałace i parki krajobrazowe Kotliny Jeleniogórskiej”, Dz. U. nr 217, poz.1283.

Uchwała nr CXIV/1174/06 Rady Miasta Krakowa z dnia 6 lipca 2006 r. w sprawie utworzenia parku kulturowego pod nazwą „Zwierzyniecki Park Kulturowy”, (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego z 2006 r. Nr 427, poz. 2710).

Uchwała Zgromadzenia Związku Gmin Karkonoskich nr 48/ XVII/09 z dnia 30 stycznia 2009 r. w sprawie utworzenia parku kulturowego pod nazwą „Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej”, (Dz. Urz. Woj. Dolnośląskiego z 2009 r. Nr 42, poz. 890 z późn. zm.).

Uchwała nr CXV/1547/10 Rady Miasta Krakowa z dnia 3 listopada 2010 r . w sprawie utworzenia parku kulturowego pod nazwą Park Kulturowy Stare Miasto, (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego z 2010 r. Nr 647, poz. 5336).

Uchwała Nr LVI/1465/14 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 10 kwietnia 2014 r. w sprawie utworzenia parku kulturowego „Stare Miasto”, (Dz. Urz. Woj. Dolnośląskiego z 2014 r. poz. 2049).

Uchwała nr 15/59/14 Zarządu Związku Gmin Karkonoskich z dnia 25 września 2014 r. w sprawie ustalenia procedury koniecznej do likwidacji Parku Kulturowego pod nazwą Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej, http://www.zgkkarkonosze.pl/bip/pliki/uchawly/2014/Zarzad_115_59_14.pdf (dostęp: 24 VII 2016 r.).

Uchwała nr LVI/349/14 Rady Gminy Mysłakowice z dnia 12 listopada 2014 r. w sprawie uchylenia uchwały nr 111/XVIII/2008 Rady Gminy Mysłakowice z dnia 28 marca 2008 r. w sprawie zaopiniowania projektu utworzenia parku kulturowego pod nazwą Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej, http://myslakowice.bip.net.pl/p=document&action=save&id=3644&bar_id=4437 (dostęp: 24 VII 2016 r.).

Uchwała nr XII/183/2015 Rady Miasta Zakopane z dnia 3 września 2015 r. w sprawie utworzenia parku kulturowego pod nazwą „Park Kulturowy obszaru ulicy Krupówki”, nie została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego. http://bip.zakopane.eu/zalacznik/17563, (dostęp: 17 VIII 2016 r.)

Zarządzenie nr 12360/14 Prezydenta Wrocławia z 30 października 2014 r. w sprawie powołania Grupy Doradczej i Zespołu Roboczego ds. Parku Kulturowego „Stare Miasto”, http://uchwaly.um.wroc.pl/uchwala.aspx?numer=12360/14 (dostęp: 22 VIII 2016 r.).

Wyrok WSA w Krakowie z dnia 3 kwietnia 2007 r., III SA/Kr 55/07.

Wyrok NSA z 4 kwietnia 2007 r., II OSK 7/07.

Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 15 marca 2015 r., IV SA/Wr 745/14

Plan ochrony Fortecznego Parku Kulturowego w Srebrnej Górze, http://stoszowice.pl/download/File/pliki_pdf/Plan_Ochrony_Parku.pdf (dostęp: 26 VIII 2016 r.).

Plan ochrony Parku Kulturowego Stare Miasto w Krakowie, przyjęty uchwałą nr XLII/544/12 Rady Miasta Krakowa z dnia 4 kwietnia 2012 r. https://www.bip.krakow.pl/_inc/rada/uchwaly/show_pdf.php?id=62701 (dostęp: 18 VIII 2016 r.).

Program opieki nad zabytkami województwa dolnośląskiego na lata 2015–2018, http://www.umwd.dolnyslask.pl/fileadmin/user_upload/Biuro_Prasowe/Grudzien_2014/Program_Zabytki.pdf (dostęp: 17 VIII 2016 r.)

Projekt uchwały Rady Miejskiej Wrocławia w sprawie utworzenia parku kulturowego pod nazwą „Park Kulturowy „Stare Miasto”, załącznik do Uchwały nr L/1263/13 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie konsultacji projektu uchwały w sprawie utworzenia parku kulturowego pod nazwą „Park Kulturowy Stare Miasto”, http://uchwaly.um.wroc.pl/uchwala.aspx?-numer=L/1263/13 (dostęp: 22 VIII 2016 r.).

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw z związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu. Uzasadnienie, Druk Sejmowy nr 1525, http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/E0EC31AF25E44523C1257BA4002A90F4/%24File/1525.pdf (dostęp: 11 VIII 2016 r.)

Ustawa krajobrazowa – czyli zmiany w zasadach umieszczania reklamy w krajobrazie, https://biuletyn.piszcz.pl/prawo-administracyjne/593-ustawa-krajobrazowa-czyli-zmiany-wzasadach-umieszczania-reklamy-w-krajobrazie (dostęp: 25 VIII 2016 r.).

Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury, red. K. Zalasińska, Warszawa 2014.

Kostrzewa D., Ochrona dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Perspektywa prawna i kryminologiczna, red. W. Pływaczewski, B. Gadecki, Warszawa 2015.

Leksykon prawa ochrony zabytków, red. K. Zeidler, Warszawa 2010.

Łuczyński R. M., Migoń P., Napierała P., Krajobraz kulturowy regionu Kotliny Jeleniogórskiej, Wrocław 2015.

Michalak A., Ginter A., Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Warszawa 2016.

Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, T. 1, Zakamycze 2001.

Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski, T. 2.

Przyborowska-Klimczak A., Rozwój ochrony dziedzictwa kulturalnego w prawie międzynarodowym na przełomie XX i XXI wieku, Lublin 2011.

Raport na temat funkcjonowania systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce po roku 1989, red. J. Purchla, Warszawa 2009.

Rouba M., Zadania władz publicznych w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami w Rzeczpospolitej Polskiej, Toruń 2013.

Zalasińska K., Ochrona zabytków, Warszawa 2010.

Zeidler K., Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Warszawa 2007.

Jak wykorzystać potencjał „ustawy krajobrazowej”. Instrumenty prawne i propozycje. Przewodnik dla samorządu gminnego, Gdańsk, http://www.im.edu.pl/wpcontent/uploads/2011/06/20160302_podrecznik.pdf (dostęp: 10 VIII 2016 r.)

Korzeń K., Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej. „Dolina Pałaców i Ogrodów”, http://www.karkonosze.eu/files/park-kulturowy/09-KK-Konc.PKKJ.pdf (dostęp: 24 VII 2016)

Korzeń K., Park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej, „Urbanista” nr 11/2008, http://www.dolinapalacow.pl/zdjecia/2008_11-Park-Kulturowy_Kotliny_Jeleniogorskiej%20-Urbanista.pdf (dostęp: 25 VII 2008 r.)

http://podhale24.pl/aktualnosci/artykul/42637/Park_Kulturowy_ Kotliny_Zakopianskiej_do_likwidacji.html (dostęp: 23 VII 2016 r.)

Lista parków kulturowych – stan na 31 grudnia 2015, http://www.nid.pl/informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/Parki_kulturowe/Zestawienie_parkow/miejsce.php?ID=30 (dostęp: 17 VIII 2016 r.)

Oficjalna strona Parku Kulturowego Stare Miasto: http://www. wroclaw.pl/park-kulturowy-wroclaw.

Dyskusja o zmianach wprowadzanych uchwałą o utworzeniu parku, m.in.: B. Maciejewska, Szpetne reklamy i graffiti nie będą już bezkarne, „Gazeta Wyborcza” [wyd. Wrocław], 24 III 2014, M. Kokoszkiewicz, Koniec z reklamami w centrum.

Dziś wchodzą przepisy parku kulturowego, „Gazeta Wyborcza” [wyd. Wrocław], 23 IV 2015.

Rekomendacja UNESCO w sprawie historycznego krajobrazu miejskiego z dnia 10 listopada 2011 r., http://www.unesco.pl/ fileadmin/user_upload/pdf/Rekomendacje/rekomenkrajobraz.pdf (dostęp: 24 VII 2016 r.)

Uzasadnienie, http://www.wroclaw.pl/files/urzad/konsultacje%20spoleczne/uzasadnienie.pdf (odczyt: 10 VIII 2016 r.)

Zalecenia UNESCO w sprawie historycznego krajobrazu miejskiego 2011, http://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Rekomendacje/Zalecenie_w_sprawie_krajobrazu_miejskiego.pdf (dostęp: 14 VIII 2016)

Zasady tworzenia Parku Kulturowego, zarządzania nim oraz sporządzania planu jego ochrony, http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/Parki_kulturowe/Zasady%20tworzenia%20Parku%20Kulturowego,%20zarz%C4%85dzania%20nim%20oraz%20sporz%C4%85dzania%20planu%20jego%20ochrony.pdf (dostęp: 24 VII 2016 r.).
Opublikowane
2016-12-31
Jak cytować
Pawłowska, A. (2016) „Park kulturowy jako forma ochrony dziedzictwa kulturowego. Doświadczenia gmin Dolnego Śląska”, Miasto. Pamięć i Przyszłość, 10, s. 84-107. doi: 10.26774/mpp.11.
Dział
Studia